گیاهان دارویی و طب سنتی

ايران باتوجه به دارابودن شرایط اقلیمی متنوع، کشوری ممتاز از منظر غنای گیاهی و تنوع زیستی در جهان بوده و ايرانيان جزء پيشگامان علم طب و گياهان دارويي در جهان هستند. مطالعات تطبیقی نشان می‎دهد که کشور ما از نظر تنوع زیستی، با حدود 8000 گونه گیاهی، جزءکشورهای برتر دنیا بوده و این یک مزیت منحصر به فرد به شمار می‌آید.

 امروزه به جرات می‌توان گفت، گیاهان دارویی می‌تواند علاوه بر تأمین مواد اولیه دارویی، بهداشتی و غذایی یکی از مهم‎ترین منابع صادرات غیر نفتی و تأمین ارز محسوب شوند. با چنین اهمیتی، ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان گیاهان دارویی و طب سنتی به عنوان یک نهاد فراسازمانی در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری در سال 1387 شروع به کار نمود. این ستاد به عنوان یک مرجع قانونی در کشور و دارای صلاحیت و با اختیار کافی، هماهنگی‌های کلان و ارتباط میان تمامی فعالیت‎های مرتبط با گیاهان دارویی و طب سنتی و اقدامات مرتبط را بر اساس وظایف مندرج در سند ملی گیاهان دارویی به صورت متمرکز پیگیری می‎نماید. این ستاد، نهادی سیاست‎گذار و تسهیل‎گر در فرآیند توسعه زنجیره ارزش و فناوری و نوآوری در حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی است که با تصمیم‎گیری‎ها، تهیه نقشه راه‎ها، ایجاد زیرساخت‎ها، شبکه‎سازی و ... مدیریت فرآیند نوآوری در این حوزه را امکان پذیر می‎نماید. 

علاوه بر این، با هدف توسعه فناوری و  نوآوری در ساختار زنجیره ارزش صنعت گیاهان دارویی و طب سنتی انواع حمایت‎های معنوی و مادی را از توسعه زیرساخت تا توسعه بازار محصولات دانش‎بنیان و فناورانه و همچنین با توجه به بنیان‎های فلسفی طب سنتی و تقدم نگرش پیشگیری در برابر درمان، توسعه و پیشبرد اهداف «سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی» را در رأس برنامه‎های خود قرار داده است.

 

 اهداف «سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی»:

حوزه گیاهان دارویی:

1-کسب سهم بیش از 20 درصدی ارزش بازار کشور، برای هر کدام از حوزه داروی انسانی  و دامپزشکی توسط محصولات تایید شده مبتنی بر داروهای گیاهی و محصولات طبیعی.

2-افزایش صادرات گیاهان دارویی و فرآورده‎های دارویی گیاهی و فرآورده‎های گیاهی برای حضور در بین چند کشور اول جهان.

3-کسب 3 درصد از سهم تولید علم حوزه گیاهان دارویی و فرآورده‎های دارویی گیاهی در عرصه جهانی.

4-کسب یک درصد سهم ثبت اختراع جهانی در حوزه گیاهان دارویی و فرآورده‎های آن.

5-ثبت و تحت پوشش قرار دادن کلیه گونه‎های انحصاری و بومی و یا در حال انقراض گیاهان دارویی کشور در سامانه‎های حفاظت ملی.

6-توسعه زنجیره ارزش گیاهان دارویی همانند بذور و اندام‎های تکثیری  استاندارد و گواهی شده گیاهان دارویی دارای اولویت، اصلاح ژنتیک و معرفی ارقام گیاهان دارویی، تکنولوژی فرآوری و فناوری تکثیر، تولید و فرآوری گیاهان دارویی اولویت دار و ...

6-کاهش سطح برداشت رسمی و غیر رسمی از عرصه‎های طبیعی.

7-افزایش سطح زیر کشت دیم و آبی گیاهان دارویی و اسانس دار .

 

حوزه طب سنتی:

1-کسب سهم 10 درصدی ارزش بازار بهداشت و چهار درصدی بازار درمان و 2 درصدی بازار داروی کشور بر اساس قواعد و مبانی طب سنتی و محصولات تایید شده مبتنی بر داروهای این حوزه.

2-ارتقای سطح سلامت جامعه مبتنی بر توسعه طب سنتی و بهره‎گیری از اصول ششگانه سلامت.

3- کسب رتبه نخست منطقه در رفع نیازهای سلامت و پزشکی در حوزه طب سنتی و همچنین صدور خدمات دانش فنی و فرآورده‎های گیاهی و طبیعی به میزان 20 درصد از صادرات خدمات پزشکی کشور.

4-افزایش سالیانه ثبت پتنت در این حوزه.

 

رئوس برنامه‎های ستاد:

-حمایت از توسعه محصولات فناورانه

-تنظیم مقررات و آئین‎نامه‎ها

-تکمیل زنجیره ارزش

-توسعه کشاورزی

-توسعه بازار محصولات داروها و فرآورده‎های طبیعی و سنتی در حوزه انسانی و دامی.

-توسعه همکاری‎های بین دستگاه‎‎ها و شبکه‎سازی. 

 

 

اولویت‎های حمایتی محصولات فناورانه

 

طرح‎های مرتبط با توسعه اقتصاد در حوزه طب سنتی ایرانی و مکمل:

- مشارکت بیمارستان‎ها در توسعه خدمات بیمارستانی طب سنتی و...،

- تولید بار اول تجهیزات تشخیصی و درمانی طب سنتی،

- توسعه فرآورده‌های طب سنتی،

- تطبیق میراث مکتوب با طب نوین،

- توسعه گردشگری سلامت.

طرح‎های مرتبط با افزودنی‎های غذایی و غذاهای فراسودمند:

-طعم دهنده‎ها،

-استابلایزرها،

-امولسی فایرها،

-شیرین کننده‎ها،

-ویتامین‎ها و رنگ‎های طبیعی و پروبیوتیک‎ها،

-ریز سبزی‎ها یا میکروگرین‎ها.

-غذاهای فراسودمند (Functional Food)

-غذا داروها (Nutraceutical)

 

طرح‎های مرتبط با توسعه داروها و فرآورده‌های طبیعی حوزه انسانی:

-تجهیزات تولید فرآورده‎های طب سنتی،

-داروهای گیاهی و سنتی بیماری‎های اسکلتی و عضلانی،

-بیماری‎های گوارش و سندرم متابولیک دیابت،

-فشار خون و چربی خون،

-بیماری‎های اعصاب و روان شامل اختلالات خواب و افسردگی و...

-رایحه درمانی.

 

طرح‎های مرتبط با توسعه داروها و فرآورده‌های طبیعی حوزه دامپزشکی:

-داروهای درمان و پیشگیری از بیماری‎ها،

-مکمل‎های افزایش تولید،

-فرآورده‌های طبیعی محافظ مواد غذایی حیوانات،

-تولید ویتامین‌ها و اسیدآمینه‌های طبیعی و...

 

طرح‎های مرتبط با افزایش بهره‎وری در بومی سازی، کشت و تولید گیاهان دارویی و نهادهای کشاورزی:

-حمایت از ایجاد و رشد شرکت‎های تولیدکننده طبقات بذری،

-اندام‎های تکثیری،

-هسته‌های اولیه رویشی در گیاهان دارویی و صنعتی و آفت‎کش‎های گیاهی،

-حمایت از اصلاح و توسعه بانک ژن و غنی‌سازی ژرم پلاسم گیاهان دارویی،

-حمایت از اهلی‎سازی گیاهان دارویی بومی کشور،

-طراحی و ساخت تجهیزات و مکانیزاسیون تولید محصولات کشاورزی و فرآوری گیاهان دارویی.

 

طرح‎های مرتبط با توسعه فرآورده‌های آرایشی، بهداشتی و صنایع شوینده گیاهی و طبیعی:

-محصولات آرایشی دارویی و مراقبتی برای بیماری‎های پوست، مو و زخم،

-متابولیت‎های گیاهی مورد نیاز صنایع آرایشی و بهداشتی (اسانس، عصاره، رنگ)،

-توسعه تکنیک‎های بازاریابی و فروش اینترنتی، برندینگ، محصولات آرایشی و بهداشتی،

-خالص‎سازی و تجاری‎سازی ترکیبات ساپونین و... از گیاهان دارویی،

-فرمولاسیون‎های پیشرفته ترکیبات عطر و ادکلن از قبیل انکپسولاسیون، نانو و میکرو امولسیون‎ها، امولسیون‎های چندگانه، رایحه درمانی و.... /ف.ث/برگرفته از سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی، مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، 1392.

 

 

جدول حمایت های اصلی
عنوان حمایت	فرآیند حمایت
حمایت از مراکز علمی و شرکت‌های خصوصی	- درخواست رسمی متقاضی، تکمیل و ارسال فرم خام بررسی پروپوزال بارگذاری‌شده در سایت ستاد از طریق سامانه خدمت - بررسی شکلی درخواست، مدارک و مستندات مربوط به طرح/پروژه‏های ارسالی از طرف شرکت‏ها و مراکز علمی (به منظور رفع نواقص احتمالی) - بررسی و تطابق طرح و پروژه ارسالی با اولویت‌ها و برنامه‌های ابلاغی سال (به منظور تایید تامین اعتبار حمایت از پروژه) - ارجاع به دبیركارگروه مربوطه/داور طرح - مکاتبه برای انجام نقطه نظرات احتمالی کارگروه با متقاضی (در صورت نیاز) -  ارسال عنوان حمایت به معاون توسعه اقتصاد دانش بنیان براساس برنامه‌های ابلاغی سال - صدور معرفی نامه برای شرکت ذینفع جهت مراجعه به صندوق ارائه دهنده حمایت مالی بمنظور دریافت تسهیلات - ثبت اطلاعات و تنظیم پیش نویس موافقت نامه فیمابین معاونت و دستگاه گیرنده حمایت در سامانه فرابر و امضاء نهایی - تعیین ناظر طرح توسط دبیر ستاد و نظارت بر روند اجرای طرح/پروژه‏های مصوب از طریق اخذ گزارش‏های ادواری( از مجری) و نظارت و بازدید مستمر توسط ناظر
شتابدهنده‌ها و مراکز نوآوری	- درخواست رسمی متقاضی و تکمیل فرم/کاربرگ گزارش عملکرد شتابدهی بارگذاری‌شده در سایت ستاد از طریق سامانه خدمت - بررسی شکلی درخواست، مدارک و مستندات مربوط به توانمندی‌های زیرساختی متقاضی (نیروی انسانی، منتورینگ، مدل شتابدهی، توانمندی مالی، شبکه تولید، توزیع و تجاری‌سازی محصول) - مکاتبه با متقاضی برای انجام نقطه نظرات و اصلاحات احتمالی (درصورت نیاز) - ارجاع به کارگروه توسعه کسب و کار نوین - اعلام نتیجه بررسی درخواست - عقد تفاهم نامه حمایت از شتابدهنده تخصصی در صورت تایید - ارسال گزارش عملکرد دوره شتابدهی و بررسی توسط کارگروه مربوطه - ارسال نامه درخواست تخصیص اعتبار به مرکز توسعه زیست بوم نوآوری پس از تطبیق با برنامه ابلاغی سال - دستور پرداخت به صندوق مربوطه از سوی معاونت توسعه مدیریت و جذب سرمایه - نظارت بر حسن انجام دوره‌های شتابدهی مطابق با تفاهم نامه منعقدشده از طریق اخذ گزارش‏های ادواری( از مجری) و نظارت و بازدید مستمر توسط ناظر
پذیرش و ارزیابی شرکت‌های خلاق	- ثبت نام شرکت‌های داوطلب در سامانه ircreative.isti.ir - بررسی شکلی درخواست، مدارک و مستندات ارائه شده در سامانه مزبور - مکاتبه با متقاضی برای انجام نقطه نظرات و اصلاحات احتمالی و دریافت نمونه محصول - بررسی و تکمیل کاربرگ مربوطه توسط کارشناس ستاد و ارسال به کارشناس فنی برای دریافت نظرات - ارائه کاربرگ تکمیل شده ارزیابی شرکت‌های خلاق به دبیر ستاد برای تایید - اعلام تایید شرکت متقاضی در سامانه شرکت‌های خلاق
درخواست مراجعات حضوری و جلسات درون و بین سازمانی	الف- جلسات تعیین شده توسط مقام عالی معاونت و معاون توسعه اقتصاد دانش بنیان ب- جلسات درخواست ملاقات کنندگان حضوری با دبیر ستاد ج- برنامه‌های افتتاح، رونمایی، جشنواره‌ها و  نشست‌های تخصصی د- بازدیدهای استانی و ماموریت‌های نظارتی - تنظیم جلسات، برنامه‌ها و ماموریت‌های هفتگی توسط مسئول دفتر پس از تایید دبیر ستاد
رویدادهای آتی با مشارکت ستاد
پیش بینی برگزاری رویداد تا پایان سال 1402: جشنواره و رویداد فناورانه توسعه طب سنتی ایرانی و مکمل رویداد فناورانه و چالش محور افزودنی های غذایی و غذاهای فراسودمند همایش و رویداد فناورانه توسعه فرآورده‌های آرایشی، بهداشتی و صنایع شوینده گیاهی و طبیعی همایش و رویداد فناورانه توسعه داروهای و فرآورده‌های طبیعی حوزه دامپزشکی رویداد فناورانه ارتقاء زنجیره ارزش صنعت عطرسازی و محصولات رایحه درمانی جشنواره و همایش گیاهان دارویی و توسعه زنجیره ارزش گیاهان دارویی همایش و رویداد فناورانه توسعه داروهای گیاهی، طبیعی و سنتی